1- کامل شدن 15 سال قمری در پسر که 163 روز و 6 ساعت از 15 سال شمسی کمتر است و تمام شدن 9 سال قمری در دختر که 97 روز و 22ساعت و 48 دقیقه از 9 سال شمسی کمتر است.
2- روییدن موی خشن و زبر در زیر شکم
3- خروج منی چه در خواب و چه در بیداری(جامع المسائل30/1)
از میان موجودات، انسان ویژگى تکلیف را داراست و این از امتیازات و افتخارات اوست که از سوى خداى هستى، فرمان مىیابد و عهده دار انجام کارها و وظایفى مىشود که خواسته پروردگار جهان است.
یکى از علما، همیشه سالگرد بلوغ خود را که مرحله رسیدن به «تکلیف» است جشن مىگرفت و مىگفت: در چنین روزى، لیاقت مسئولیت پذیرى و انجام تکالیف الهى را یافتهام. روز رسیدن به تکلیف، روز مبارکى است و شایسته است که براى آن «جشن تکلیف» گرفت.
بلوغ
بلوغ سنّى آن است که پسران، پانزده سال را تمام کرده، به سن 16 سالگى وارد شوند (البتّه ممکن است کسى قبل از این سن به تکلیف برسد که موارد آن در رسالههاى مراجع تقلید آمده است) و دختران 9 سال را به پایان رسانده، ده ساله شوند.
با این بلوغ تکلیفى، انجام همه واجبات دینى و پرهیز از محرّمات، بر انسان لازم مىشود و در صورت تخلّف، گناه کرده و مورد مؤاخذه الهى قرار مىگیرد.
الف) بلوغ سیاسى در مسائل اجتماعى و آگاهىهاى سیاسى و شناخت جامعه و روابط حکومتى و ...
ب) بلوغ اقتصادى که رسیدن به مرحلهاى از رشد است که انسان بتواند در اموال خود، عاقلانه و بر اساس مصلحت، دخل و تصرّف کند و قادر بر حفظ اموال خود باشد.
ج) بلوغ ازدواج، که دختر و پسر، غیر از سنّ و سال، توانایى اداره زندگى و پذیرش مسئولیت ازدواج و تشکیل خانواده را داشته باشند.
گرچه بلوغ، شرط تکلیف است، ولى پیش از رسیدن به سنّ تکلیف، هم نوجوانان وظیفه دارند با عادت دادن خود به انجام وظایف و دورى از گناهان، آماده ورود به مرحله تکلیف شوند، و هم اولیاى آنان موظّفاند به نحوى آنان را تربیت کنند و به نماز و عبادت و پرهیز از معاصى عادت دهند که هنگام تکلیف، مشکلى از نظر شناخت وظیفه و آگاهى به مسائل و مبانى دینى و اجراى دستورات الهى نداشته باشند.
قدرت
تکلیف، تابع توان است. خداى دادگر، از هیچ کس عملى فوق طاقت او نخواسته است و اگر کسى نسبت به انجام کارى ناتوان باشد، تکلیفى هم ندارد. خداوند در قرآن مىفرماید:
«لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلّا وُسْعَهَا»(بقره، آیه 286)
خداوند هیچ کس را جز در حدّ توان او تکلیف نمىکند.
اختیار
شرط دیگر تکلیف، اختیار است. اگر فشار و اجبار، مانع انجام وظیفه شد، در شرایط اضطرار و ناچارى، انسان مکلّف نیست و ترک تکلیف هم کیفر ندارد، مثل آنکه حکومتى طاغوتى مانع رفتن انسان به حج شود، یا ظالمى انسان را به زور، وادار به خوردن روزه کند.
عقل
عقل، وجه برترى انسان بر حیوان و شرط تکلیف و پشتوانه معرفت و عمل اوست. کیفر و پاداش انسان نیز بستگى به آن دارد. کسى که دیوانه و سفیه باشد، از محدوده تکالیف بیرون است. بنا به اهمّیت این گوهر پربها در وجود انسان و زندگى او، خداوند هر چه را که به عقل و کارآیى آن لطمه بزند حرام ساخته، مانند شراب، و به آنچه موجب کمال و شکوفایى آن شود، دستور داده است، همچون دانش آموختن، مشورت کردن، مسافرت و کسب تجربه و ..
نخستین نشانه شروع بلوغ در دختران، قاعدگی است که معمولااز نه تا هجده سالگی آغاز می‌شود. بطور متوسط دختران برای نخستین بار در سن سیزده سالگی دچار عادت ماهیانه یا قاعدگی می‌شوند [4].
در دختران بعد از بالغ شدن غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که تخمدان‌ها را برای تولید هورمونهای جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون، تحریک می‌کنند. این هورمون‌ها باعث ایجاد تغییرات فیزیکی از جمله بزرگی پستانها و لگن‌ها و رشد موهای عانه و زیر بغل می‌شوند و به دنبال آن، تخمک گذاری و قاعدگی را تحریک می‌کنند.[5]
از نظر جسم، با رشد استخوانها و عضلات بدن بویژه استخوان لگن و نیز به دلیل رشد پستانها، جهش بلوغ در دختران به سرعت و در مدتی کوتاه قابل مشاهده‌است. افزایش قد معمولاً تا هجده سالگی ادامه می‌یابد [6].
افزایش ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون از عوامل بروز این تغییرات است:
نشانه‌های بلوغ و یا صفات ثانویه جنسی دختران عبارتند از:
بلوغ در پسران دیرتر از دختر دختران روی می‌دهد و معمولاً سنین ده تا شانزده سالگی زمان بروز بلوغ جسمانی در پسران است. سرعت بلوغ نیز در پسران کمتر از دختران است و به همین دلیل دوران بلوغ و تکمیل نشانه‌های آن در پسران بیش از دختران طول می‌کشد [2].
در پسرها غده هیپوفیز واقع در قاعده مغز شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که بیضه را برای تولید هورمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون تحریک می‌کنند. این هورمون‌ها باعث ایجاد تغییراتی مثل بزرگی اعضای تناسلی و رشد موی بدن و سپس تولید اسپرم و افزایش میل جنسی می‌شوند.[3]
نشانه‌های بلوغ در پسران که معمولاً از آنها با عنوان صفات ثانویه جنسی نیز نام برده می‌شود، عبارتند از:
1- به نظر تمام فقهای اسلام هر عملی به غیر از راه شرعی (ازدواج) که موجب شود که منی از انسان خارج شود، حرام قطعی و جزء گناهان بزرگ است. هیچ عذری هم موجب جواز این عمل نمی‌شود.
2- به نظر علمای علم اخلاق این عمل یکی از بزرگ ترین موانع رشد و تعالی انسان است.
3- در روایات اسلامی این کار بسیار زشت شمرده و از آن نهی شده است. از امام صادق (ع) از حکم آن می‌پرسند، می‌فرماید:
گناه بزرگی است که خداوند متعال در قرآن مجید از آن نهی فرموده، استمنا کننده مثل این است که با خودش ازدواج کرده است . اگر کسی را که چنین کاری می‌کند بشناسم، با او هم‌غذا نمی‌شوم.
امام صادق (ع) می‌فرماید: « سه دسته‌اند که خداوند با ایشان سخن نمی‌گوید و به نظر رحمت به ایشان نمی‌نگرد و پاک شان نفرموده و برای شان عذاب دردناکی است: ... یکی از آن ها کسی است که به وسیله عضو خودش شهوتش را خارج کند.
4- عالمان و پزشکان منصف هم هیچ کدام این عمل را تجویز نکرده و این عمل را خوب و پسندیده نمی‌دانند. در این جا بعضی از آثار جسمی و روانی استمنا را به اختصار متذکر می‌شویم. این عمل، مبتلایان را به ضعف قوای شهوانی دچار می‌کند، ترسو و بی‌حال بار می‌آیند، شهامت و درستی از آنان سلب می‌شود، چه بسا اشخاصی هستند که در عنفوان جوانی در اثر مبتلا شدن به استمنا به شدت دچار ضعف قوای جسمی و روحی می‌شوند. این عمل غیر طبیعی، رابطه نزدیکی با حواس پنجگانه، به خصوص بینائی و شنوائی دارد، به اینکه دید چشم را ضعیف کرده و حس شنوائی را نیز تا اندازه قابل توجهی از کار می‌اندازد. چشم‌های آن ها سیاهی می‌رود و دچار سرگیجه می‌شوند، همچنین به طور مدام، صدای ناهنجاری در گوش خود احساس می‌کنند که بسیار ناراحت کننده است. علاوه بر این ها تحلیل رفتن قوای جسمانی و روحانی، کم‌شدن خون، پریدگی رنگ، نقصان قوای حافظه، لاغری و ضعف و سستی زیاده از حد، بی‌اشتهائی، کج خلقی، عصبانیت و هزاران آفت دیگر از بیماری هائی است که گریبان مبتلایان به استمنا را خواهد گرفت. با توجه به مطالب بالا و فهمیدن مشکلات و مضرات استمنا برخی نکته‌ها را به شما توصیه می‌کنیم:
1- این عمل با تمام بدی که دارد ،قابل درمان است. بیش ترین آثار شومی که به واسطه آن به وجود آمده است ،در مدت کوتاهی پس از قطع آن برطرف می‌شود، زیرا که نشاط و نیروی جوانی می‌تواند بیش تر ضایعات گذشته را جبران کند.
هیچ وقت یاس و ناامیدی را نباید به خود راه داد. بنابراین نخستین و لازم‌ترین موضوعی که باید به آن توجه داشت ،امکان سریع ترک این عادت و نجات از عواقب آن است.
2- همه پزشکان معتقدند که برای ترک هر نوع عادت، قبل از هر چیز تصمیم و اراده لازم است . این موضوع را اصلا نباید دست کم گرفت. البته ممکن است که خیلی از جوانان این‌گونه برداشت کنند که ما قادر به تصمیم‌گیری نیستیم و اراده از ما سلب شده ، ولی مساله این جاست همین که این مقدار اراده دارید که در جائی که شرایط آن نیست این کار را نمی‌کنید، همین مقدار کفایت می‌کند . اگر بارها تصمیم گرفتید و شکست خوردید، باید توجه داشت که شکست مقدمه پیروزی است.
3- احساس گناه افراطی، نه طبیعی موجب فزونی سطح اضطراب در شما می‌گردد . افزایش اضطراب ناخواسته تمایل شما به انجام این عمل (که به نوعی آرامش کاذب و موقتی به شما می‌بخشد) را تشدید می‌کند. پس به جای احساس گناه افراطی( که ثمره‌ای جز تشدید روحیات افسرده‌وار و تضعیف عزت نفس و اعتماد به نفس در شما ندارد) به القای روح امید در خود بپردازید.
4- از تلقین منفی به خود و توجیهات بی‌مبنا و همچنین بزرگنمائی شکست‌های گذشته به شدت پرهیز نمائید. تلقین مثبت و خوشبینی سهم به سزائی در ترک تدریجی این عمل دارد.
5- هرگونه پیشرفت خود را (هرچند اندک) مد نظر داشته باشید. هیچ‌گاه پیشرفت‌های خود را دست کم نگیرید.
6- به ما دستور داده شده است که به صورت مداوم تصمیم قاطع بگیریم ولو اینکه نقض شود و تصمیم خود را بشکنیم، دو مرتبه، سه مرتبه و ... باید قاطعیت داشته باشیم، باید سعی خود را بکنیم، بالاخره جواب می‌دهد و موفق می‌شویم.
7- اگر موفق به ترک موقت این عمل (هرچند برای مدت چند روز شدید، این مطلب را از نظر دور ندارید، که بازگشت و ارتکاب ناخواسته عمل، جزئی از فرآیند ترک محسوب می‌گردد. پس با کوچک ترین بازگشت، همه چیز را از دست رفته محسوب نکنید، بلکه با توبه دوباره از عمل، تصمیم قاطع خود را وارد مرحله ترک دیگری کنید. در صورت ارتکاب دوباره عمل، به جای یاس و ناامیدی که مطلوب شیطان است، این نکته را به خود گوشزد نمائید که فرصت جبران آن وجود دارد .بار دیگر مصمم‌تر و جدی‌تر از گذشته به فرآیند ترک خود برگشت نمائید.
8- اجتناب از هرگونه تحریک جنسی: اگر کسی انتظار داشته باشد که فیلم‌ها و تصاویر مستهجن ببیند و در کوچه و خیابان به اندام دختران و زنان نگاه کند و با این حال آلودگی پیدا نکند سخت در اشتباه است.
9- پرهیز از تنهائی در مکان های مختلف، موقع خواب و ...
10- انجام ورزش، چون که ورزش، مقدار فراوانی از انرژی‌های فکری و بدنی زاید را می‌سوزاند.
11- از معاشرت با کسانی که شما را مستقیم یا غیر مستقیم به این عمل دعوت می‌کنند دوری کنید.
12- از صحبت کردن در مورد مسائل شهوت‌انگیز دوری کنید.
13- از پوشیدن لباس های تنگ و چسبان اجتناب کنید.
14- از خوردن غذاهای محرک جنسی پرهیز کنید (موز، شکلات، انجیر، خرما، پیاز، فلفل و ...)
15- روزه گرفتن دو روز در هفته برای کم کردن حس شهوت‌جوئی شما بسیار مفید است، اگر قادر به روزه گرفتن نیستید، غذای خود را به حداقل برسانید، مثلا وعده غذائی ظهر را نخورید. سعی کنید به هنگام خواب، شکم شما بیش از حد معمول پر نباشد.
16- از نگاه کردن به بدن عریان خود نیز اجتناب کنید.
17- شب ها در موقع خواب، لباس کامل بپوشید و هرگز به رو نخوابید.
امیدواریم که با به کار بستن این توصیه‌ها و همچنین به یادداشتن این مطلب که استمنا یک عادت قابل ترک است و خیلی از افراد توانسته‌اند که آن را ترک کنند، بتوانید شما نیز بر این عادت زشت و زیانبار چیره آیید.
