آن‌قدر در زمستان و پاییز - و گاهی حتی بقیه سال! – سرماخورده‌ایم و خانه‌نشین شده‌ایم که حالا دیگر هر کدام از ما، ذخیره ای از تجربیات ریز و درشت درباره عطسه، سرفه، گلودرد، آب‌ریزش بینی، کسالت، بی‌حالی و سرماخوردگی داریم و به محض دیدن کوچک ترین علائمی از طرف مقابل، یکی از این تجربیات را که به بهای کوهی از دستمال کاغذی‌های مچاله شده و روزهای کسالت‌بار خانه‌نشینی به دست آورده ایم، رو می‌کنیم تا دوست و همنشینمان مبتلا نشود، یا اگر مبتلاست، زودتر خوب شود.
اما واقعیت این است که این دستگاه تنفس عریض و طویل ما، که از اول پاییز خودش را برای میزبانی انواع و اقسام آلودگی‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها و قارچ‌ها آماده می‌کند، گاهی از این درمان‌ها و توصیه‌ها چندان فایده‌ای نمی‌برد، یا برخی از این توصیه‌ها با تمام شدن طول دوره بیماری همزمان می‌شود و ما گمان می‌کنیم که توصیه مناسب و کارآمدی بوده است.
ما هم چند تا از این توصیه‌های اشتباه را مرور می‌کنیم:
این جمله و مشابهاتش را در این فصل زیاد می‌شنویم، به خصوص از زبان آنهایی که کمی پا به سن گذاشته‌اند و کمی هم دلسوز ما هستند. حتی گاهی وقتی از دوستی می‌پرسیم «چرا سرما خورده‌ای؟» جواب می‌دهد: «هوا سرد شد، رفتم بیرون، سرماخوردم!» البته هوای سرد می‌تواند تا اندازه‌ای سیستم ایمنی را ضعیف کند، ولی چندان هم زیاد نیست.
نکته در اینجاست که عامل سرماخوردگی چند نوع ویروس است، نه هوای سرد! و اتفاقاً محیط‌های بسته بیشتر باعث انتشار ویروس‌ها بین افراد می‌شوند تا هوای بیرون.
چطوری؟ یک نفر حامل ویروس است، در اتوبوس، در محل کار، در مهمانی، کنار بقیه می‌نشیند، کار می‌کند و راه می‌رود. در و پنجره‌ها بسته اند و هیچ تهویه‌ای هم نیست. ویروسی که با ترشحات تنفسی بیمار خارج شده و سرگردان مانده، خودش را در بدن میزبان دیگری (یکی از افراد حاضر در جمع) جا می‌دهد!
به خصوص از وقتی که کلمه اپیدمی آنفلوانزا و آنفلوانزای پرندگان را زیاد می‌شنویم و ترس داریم که نکند آنفلوانزا بگیریم، انگار بیشتر مبتلا به آنفلوانزا می‌شویم! حالا دیگر از نظر ما یک عطسه کردن، معادل آنفلوانزاست. ( البته چون درمانی برای آن نمی‌شناسیم، فقط با حالت تاسف و دلسوزی، به بیمار روبه‌روی خود نگاه می‌کنیم و سر تکان می‌دهیم).
اما آنفلوانزا با سرماخوردگی فرق دارد، هر چند که ممکن است خیلی شبیه هم باشند و فقط با کشت ترشحات تنفسی بتوان مطمئن شد که بیماری از کدام نوع است.
عامل بیماری آنفلوانزا، یک نوع ویروس است که طبیعتاً نامش آنفلوانزاست، در حالی که صدها نوع ویروس می‌توانند انواع و اقسام سرماخوردگی‌ها را ایجاد کنند (متهم ردیف اول در اینجا رینو ویروس‌ها هستند).
شاید عطسه، آب‌ریزش بینی و چشم، بی‌حالی و کسالت سرماخوردگی خیلی بیشتر توجه و ترحم ما را جلب کند، اما در آنفلوانزا به جای این مشکلات، علائم ناراحت‌کننده‌تری مثل تب بالا، سردرد و درد شدید عضلات و مفاصل را داریم و فرق دو بیماری هم در همین‌هاست. علاوه بر این شروع آنفلوانزا ناگهانی و بی‌مقدمه است و آدم را غافلگیر می‌کند، در حالی که سرماخوردگی آرام آرام تشدید می‌شود و بعد هم فروکش می‌کند.
در مورد سوپ جوجه و تأثیر آن بر سرماخوردگی حرف و حدیث‌های زیادی بین اصحاب علم پزشکی مطرح است، حتی در مورد اینکه اگر جوجه مرغ باشد یا خروس، چه تاثیری بر سرماخوردگی دارد هم تحقیقاتی انجام شده است!
ماحصل بحث این است که سوپ جوجه از دو طریق به کم کردن علائم سرماخوردگی کمک می‌کند: اول متوقف کردن حرکت سلول‌های التهابی (به نام نوتروفیل‌ها) به طرف مجاری تنفسی، و دوم سرعت دادن به حرکت مخاط ترشح شده ی اضافی به طرف خارج، که این دو کار باعث کم کردن التهاب احتقان مجرای تنفسی می‌شود.
اما نکته در اینجاست که انواع دیگر سوپ‌ها و آش‌ها، به دلیل آن که حجم اصلی آنها را مایع تشکیل می‌دهد، آن هم مایعی گرم و مطبوع، می‌توانند چنین اثری داشته باشند. این نوع غذاها که هم حاوی سبزیجات لازم و هم محتوای پروتئینی مناسب هستند، همه جوره و البته خیلی ملایم و خوشایند، به بدن کمک می‌کنند که التهاب و ویروس را از خود دور کند.
این هم از آن جملاتی است که بعضی وقت‌ها به خصوص وقتی مریض، سن کمی داشته باشد یا سالمند باشد، خیلی می‌تواند خطرناک باشد. بعضی وقت‌ها این حرف را موقع اسهال هم از مبتلایان شنیده‌ایم.
در هر حال ابتلا به سرماخوردگی، دلیلی بر نخوردن غذا نیست و هیچ سرماخوردگی‌ای با کم خوردن غذا بهبود نمی یابد. بلکه بهتر است از مصرف غذاهای چرب ، دارای ادویه تند و سرخ شده در این مدت پرهیز کنیم و مایعات بیشتری از جمله آب میوه‌های طبیعی ، شیر، چای کم‌رنگ و آب بنوشیم، اما هیچ نیازی به پرهیز کامل از غذا نیست، زیرا این کار باعث می‌شود دفاع بدن در مقابل عوامل بیماری زا کمتر شود.
این جمله در ذات خود تناقضی بی حد و حصر دارد. هنوز معلوم نشده اولین کسی که باعث رواج این باور غلط شد، چه کسی بود. شاید هم اگر تحت تعقیب قرار بگیرد، پرونده سنگینی پیدا کند!
علت هم این است که عامل سرماخوردگی همان‌طور که گفتیم، ویروس است و ویروس‌ها هیچ کدام به داروهایی که تحت عنوان آنتی‌بیوتیک می‌شناسیم، مثل پنی‌سیلین، آموکسی سیلین، آمپی‌سیلین، کوآموکسی کلاو و ... هیچ پاسخی نمی‌دهند. این داروها اختصاصاً ضدباکتری هستند، آن هم انواع خاصی از باکتری‌ها.
مصرف خودسرانه و بی‌رویه این آنتی‌بیوتیک‌ها، نه تنها کمکی به درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا نمی‌کند، بلکه یک اثر منفی هم دارد و آن این است که باعث می‌شود باکتری‌ها به این داروها عادت کنند و در نتیجه بتوانند راه‌هایی را برای مقاومت در برابر آنها پیدا کنند.
پیدا شدن باکتری‌های مقاوم به دارو همانا و بی‌دفاع شدن بدن ما در برابرشان، همان!
